İşlemsel yükselteç azami genlik hesabı

[elektronikhobi]

Arkadaşlar aşağıda basit bir işlemsel yükselteç devresi verilmiş.



Deniliyor ki devreyi kurun. 100 Hz - 500 Hz bir sinüs işaretle sürün. İşlemsel yükseltecin çıkışında bir kaç volt gördüğünüzden emin olun.

Çıkışı bir hoparlörle (8 Ω) dinleyin.

Dinlemeden önce aşağıda verilen azami güç ("power rating") değerlerine göre çıkış işaretinin azami genliğini ("amplitude") bulunuz.

Transistörler : 350 mW

Hoparlör : 250 mW

[asma]

Merhaba
Soruyu doğru anlamış mıyım bakalım:

411 in LF411 olduğunu ve besleme geriliminin simetrik 15V olduğunu varsayıyorum.
Çıkışı boşta veya emiter çıkışlı bir tamamlayıcı tampon devreyi sürüyorsa veya 1k gibi bir yük varsa 12-13V gibi bir tepe gerilime sahip sinüs çıkışı verebilir.
Transistörlerden V_BE kadar voltaj düşümünü hesap edersek 8,5Veff değerini elde edebiliriz. Av : -10 olduğuna göre giriş genliği ile ilgili dar boğaz yok demektir.

Ancak şöyle bir sorun var.
Hoparlör 8ohm/0,25W  olarak belirtilmiş. Yukarıda yazanları unutup hoparlöre uygulayacağımız en yüksek gerilimi bulalım. P=U^2/R den √2Veff değeri çıkar.

Üstteki paragrafı görmeden devam edelim.
Yaklaşık 9W RMS gücü verecek amfimiz var bakalım transistörler bu işe ne diyor. (LF411 için bir güç aşımı söz konusu değil şimdilik)
Buçukları attım , çıkışta 8Vac gerilim var , 8 ohm hoparlörden 1A akım geçiyor.  Olmaz di mi.

Zayıf halka hoparlör mü , çıkış transistörleri mi işlemsel yükseltecin parametreleri mi?
Elle tutulur bir yerden başlasak transistörün SOA sından bahsetsek , verim ve kayıpları hesaplamaya çalışsak...

Galiba bu sefer de anlamadım. 

Kolay gelsin.

[elektronikhobi]

Kolaylık olsun diye benzetim yazılımdan faydalanalım diye düşündük.



Benzetime göre giriş işaretinin genliği 1V iken çıkış2 de 1V kadar oluyor. Azami güç ise 304 mW oluyor.

Benzetim kütüğünü buradan indirebilirsiniz.

Ekleme :

Bahsettiğiniz gibi çıkışta onlarca volt görmek gerekiyor. Bir hata olabilir.

[Erol YILMAZ]

Elektroniğin bir dil olduğunu düşünüyorum.
Bu dilde artık standartlaşmış terimlerin yerine farklı bir şey koymaya çalışarak nasıl bir fayda hedefliyorsunuz?

Örnek: "simülasyon dosyası" yerine "benzetim kütüğü"

[elektronikhobi]

Eskiden C Dili Yahoo Grubu vardı.

Kütük kelimesini hatırlayabildiğimiz kadarı ile yazılım mühendisi arkadaşlar kullanıyorlardı. Çok güzel ve yerinde bir kelime olduğunu düşünüyoruz.

Eskiden 'poyntir', 'piyntir' gibi kelimeler kullanalım diye düşünenler vardı. Ama herhalde artık gösterge denince anlaşılıyor.

gösterge: [pointer], bir değişkeni gösteren değişken

[power20]

Bilimsel ilerleme için kelimelere takmak faydasız. Boş iş. Öz türkçe olsa ne olacak? Çince olsa ne olacak?  Anlaşılmıyorsa duyan "bu ne be" diyorsa yanlış yoldasınız

[elektronikhobi]

Teknik yönden bizden ileride olan ülkelerden Japonya ve Tayvan gibi ülkelere bakarsak bunlar teknik terimler için kendi dillerinde karşılık üretmişler.

Elimizde "Pratik Transistör Tekniği" isimli bir kitap var.

Base-beys = katod (burada verici) tarafından neşredilerek, anoda (burada kollektör) yönelen elektronların bir kısmını yakalayan ızgaranın gördüğü vazifeyi yapar. Bu akım, yâni ceryanın şiddeti transistörde verici-beys gerilimine tâbi olduğu gibi, katod-ızgaranın gerilimine bağlıdır. Bundan başka verici-emitterde meydana gelecek bir gerilim değişikliği, beys ceryanına nazaran kolektör ceryanı üzerinde daha büyük bir tesir yapar. Plak-Anat ceryanı gibi kolektör ceryanı da çıkış devresinin en bariz özelliğini teşkil eder.

Anlayanlar anlamayanlara    anlatsın.

O zaman imkanlar kısıtlı imiş.

Zamanımızda teknik bilgiye erişim kolaylaştı.

Konunun yeni öğrenecek olanlara kolayca anlatılabilmesi için teknik terimlere karşılık bulunması gerekir.

Sömürge dili ile eğitimi bırakıp Türkçe eğitime geçmek gerekir.

[power20]

..terimlere karşılık bulunması gerekir..

Bir 50 yıl daha ona gider. tam karşılıkları bulmuşken bir de bakmışsınız ki transistör icat edilmiş. Lamba ölmüş



Çinli teknolojide ilerlemiş fakat öncelikle "ingilizceye ölüm!" mü demiş?

[elektronikhobi]

Çocuk geliyor bir elektronik sorusu soruyor.

- Osiloskop resmi paylaşma.

- Elektronik terimlerini yerinde kullan.

- ..

Arkadaş, hesaba kitaba dalmadan belki hızlı yanıt alırız diye bir soru sorduk.

Bizim soru arada kaynamasın 

[z]

Evet bu yabanci terimler teknikte de din de de basimiza dert oluyor. Okudugumuzu anlayamyoruz.

[Erhan YILMAZ]

Eskiden C Dili Yahoo Grubu vardı.

Kütük kelimesini hatırlayabildiğimiz kadarı ile yazılım mühendisi arkadaşlar kullanıyorlardı. Çok güzel ve yerinde bir kelime olduğunu düşünüyoruz.

Eskiden 'poyntir', 'piyntir' gibi kelimeler kullanalım diye düşünenler vardı. Ama herhalde artık gösterge denince anlaşılıyor.

gösterge: [pointer], bir değişkeni gösteren değişken

Türkçe terimler kullanmak iyidir ama herkes tarafından benimsenmesi önemli. Kütük dediğiniz dosya galiba? Kütük diye bizim hoca hafıza kaydedicilerine (register) diyordu. Gösterge (indicator) yerine işaretçi(pointer) daha yaygın.

[elektronikhobi]

Evet bu yabanci terimler teknikte de din de de basimiza dert oluyor. Okudugumuzu anlayamyoruz.

Anlamak büyük nimet.

Kütük dediğiniz dosya galiba? Kütük diye bizim hoca hafıza kaydedicilerine (register) diyordu.

İşletim sisteminin nev-i şahsına münhasır kelime kullanımı görülebilir.

Kütüğe çalıştırma hakkı vermek gerekebilir. Kullanıcı dosyaları ev dizininde tutuluyor.

Gösterge (indicator) yerine işaretçi(pointer) daha yaygın.

İşaret etmeyi de kullanmışız.

[z]

Arkadaşlar aşağıda basit bir işlemsel yükselteç devresi verilmiş.

(Resim gizlendi görmek için tıklayın.)

Deniliyor ki devreyi kurun. 100 Hz - 500 Hz bir sinüs işaretle sürün. İşlemsel yükseltecin çıkışında bir kaç volt gördüğünüzden emin olun.

Çıkışı bir hoparlörle (8 Ω) dinleyin.

Dinlemeden önce aşağıda verilen azami güç ("power rating") değerlerine göre çıkış işaretinin azami genliğini ("amplitude") bulunuz.

Transistörler : 350 mW

Hoparlör : 250 mW

Cikis kati emetor cikisli. Dolayisi ile gucu limitleyen transistorlerin gucu.

Hoparlorde 250mW harcanmasi icin beyz geriliminin ne olmasi gerektigini hesaplayacaksin.

Ardindan da  390 ohm direncden dolayi opamp cikis gerilimini hesaplayacaksin.

[Epsilon]

İlk mesajda sözü edeilen devre meşhur The Art Of Electronics" kitabının "Student Book" taki 183.sayfadaki devre ve altında yazanlar asağıda

Görüldüğü gibi sayfada maksimum genliği hesaplayın diye birşey sorulmuyor.Adamların anlatmaya çalıştığını Chat Gpt ye alttaki metni kopyalayıp:
"Sana bir metin ekleyeceğim bu metni türkçeye çevir , burada bir opamp çıkışı push pull devreye bağlı bu devrenin avantajı nedir? Hangi sorunu çözüyor" diye sorunca şunları yazdı:
Bu metin, bir op-amp çıkışına bağlanan bir push-pull devresi ve bu devredeki **crossover distorsiyonu** (geçiş bozulması) ile bu sorunun nasıl çözüldüğünü açıklıyor. Şimdi adım adım inceleyelim:
---
### **Devre Açıklaması ve İşleyiş**
1. **Başlangıçta ne yapılıyor?**
   - Push-pull devresi, op-amp çıkışına bağlıdır.
   - Giriş olarak bir sinüs dalgası (100 Hz - 500 Hz) uygulanır.
   - Op-amp çıkışındaki ve push-pull çıkışındaki sinyallere osiloskopla bakılır.
   - Push-pull devresi klasik **crossover distorsiyonu** gösterir.
   **Crossover distorsiyonu nedir?**
   - Push-pull devresi, çıkış sinyalini iki transistörün (genellikle biri NPN, diğeri PNP) ortak çalışmasıyla üretir. Ancak, sinyal sıfır voltaj civarındayken (pozitiften negatife veya negatiften pozitife geçerken) her iki transistör de kısa bir süre iletimde olmaz. Bu durum sinyalin sıfır noktasında bozulmasına neden olur.
2. **Distorsiyonu dinleme:**
   - Breadboard'daki hoparlör ile bu bozulma dinlenir.
   - Distorsiyon, sinüs dalgasına ek bir "buzzy" (vızıltı) ses olarak duyulur. Bunun nedeni, sıfır geçişindeki bozulmanın sinyale yüksek frekanslı bileşenler eklemesidir.
---
### **Sorunun Çözümü**
- Metinde, push-pull devresinin **geri besleme** ile düzeltilmesi anlatılıyor.
- Op-amp'ın geri besleme direncinin sağ ucu, push-pull devresinin çıkışına bağlanır (Text figure 4.22'de olduğu gibi). Bu değişiklikle birlikte:
  - Op-amp, push-pull çıkışındaki crossover distorsiyonunu algılar.
  - Geri besleme sayesinde, op-amp çıkış sinyalini bu hatayı telafi edecek şekilde ayarlar.
  - Sonuç olarak, push-pull çıkışındaki crossover distorsiyonu giderilir.
---
### **Op-Amp'ın Çıkışı Neye Benzer?**
- Op-amp çıkışı, distorsiyonu düzeltmek için sinyalin sıfır noktası civarında küçük düzeltmeler yapar. Bu nedenle:
  - Push-pull çıkışı artık düzgün bir sinüs dalgası olur.
  - Op-amp çıkışı, distorsiyonu düzeltmek için ekstra bir "kıvrımlı" sinyal içerebilir.
---
### **Neden Daha İyi Ses?**
- Geri beslemeli push-pull çıkışı, crossover distorsiyonunu ortadan kaldırarak sinüs dalgasını düzgün hale getirir.
- Distorsiyonlu sinyal, sıfır geçişindeki ani değişimden dolayı yüksek frekanslı bileşenler içerir. Bu da sesin "buzzy" ve rahatsız edici duyulmasına neden olur. Geri besleme ile düzeltilmiş sinyalde bu bileşenler ortadan kalkar, daha pürüzsüz ve doğal bir ses elde edilir.
---
### **Sınırlamalar:**
- Frekans arttığında (örneğin 500 Hz üzeri):
  - Op-amp, push-pull devresindeki distorsiyonu düzeltemeyecek kadar yavaş kalabilir.
  - Bu durumda push-pull devresindeki **geçiş bozulması** tekrar görülmeye başlar.
  - Bunun nedeni, op-amp'ın geri besleme mekanizmasının sınırlı bant genişliğine sahip olmasıdır.
---
### **Bu Devre Hangi Sorunu Çözmüş?**
1. **Crossover Distorsiyonu:** Geri besleme sayesinde sinyaldeki sıfır geçişlerindeki bozulma düzeltilmiştir.
2. **Sinyal Kalitesi:** Çıkış sinyali daha düzgün ve ses kalitesi iyileştirilmiştir.
3. **Düşük Harmonik Bozulma:** Yüksek frekanslı istenmeyen harmonikler azaltılmıştır.
* Bu devrede ben maksimum genliği de hesaplamak istiyorum denebilir ama adamlar  çok daha  önemli bir sorunun nasıl çözüldüğünü anlatıyorken bunlarla uğraşmak bence zaman kaybı.

Sonuçta silindire üstüvane demekle adamın sahip olduğu  ilmi değişmez.
Geçenlerde 1957 Yılında İTU ye giriş sınavında sorulan soruları gördümde benim diyen mühendis "Sayntifik kalkülatöriyle" çözemez.

[power20]

ilmi ikiye katlamış oluyor. Hem İngilizce hem Türkçe. İki kat ilim!