Teknoloji üretiminde patent sisteminden nasıl faydalanılÄ

[salim ALTIN]

Merhaba.
Bu başlık ve benzer birkaç başlık daha açarak bir konuya dikkat çekmek istiyorum. Mederatör arkadaşlar burası belki çok uygun olmaya bilir ama siz değerlendirme ve yar konusunu halledin artık. Bence yeni düzenlemede makale olarak bulunması da uygun olabilir.

Tamer Özel, Mak. Yük. Müh.
ozel@patents4technologies.com
Texas, USA

Bu yazida teknoloji uretiminin GELISMIS ULKELERDE nasil gerceklestigi Buyuk ya da orta capli uretim firmalari ve Kisiler (sahislar) acisindan anlatilacaktir. Teknolojik bilgilerin birbirlerine nasil basamak olusturduklarını gostermek bakımından ise "süperplastik titanyum" konusundaki bir patent incelenecektir:

1. GELISMIS ULKELERDEKI BUYUK YA DA ORTA CAPLI URETIM FIRMALARI kendi konularinda 1790 yilindan gunumuze kadarki tum patentleri hazmetmislerdir, ve yeni patentleri de gunu gunune takip ederler. Her bir yeni icat/teknoloji (patent) bir sonrakine basamak olusturur, teknolojik bilgi havuzunu buyutur. Teknolojik bilgi havuzunu tum sanayilesmis ulkeler ortak olarak kullanirlar.

ABD Patent ofisi web sitesinden gelismis ulke ureticilerinin ABD'de tescil ettirdikleri patentlere bir goz atabilirsiniz. Bazi firmalarin 1976'dan bugune (yani 20 Aralik 2003'e) kadar ABD'de tescil ettirdikleri patent sayilari soyledir:

Firma/Patent sayisi

Ford/ 2946
General Motors/ 8783
Boeing/ 4040
IBM (International Business Machines)/ 35173
Microsoft/ 2946
Intel/ 7628
Armyn (ABD ordusu)/ 5723
Air Force (ABD hava kuvvetleri)/ 3550
Navy (ABD deniz kuvvetleri)/ 9173
Sony/ 18,517
Toyota/ 8400
Philips Electronics (Hollanda firmasi)/ 3048
Siemens Aktiengesellschaft (Alman firmasi)/ 13933
Mercedes/ 969
Renault/ 569
Nokia (Finlandiya firmasi)/ 3054
Kia (Guney Kore'li oto ureticisi)/ 116
Mitac (Taiwanli bilgisayar ureticisi)/ 45
Tofas/ 0 (sifir)
Turk Ucak Sanayi/ 0 (sifir)


Liste ile ilgili bir kac not dusmek istiyorum.

Normalde "software" (yazilimlar) "Copyright" kanunu ile korunuyorsa Microsoft'un patentleri nereden cikiyor diye dusunenleriniz olabilir. Yazilimlar eskiden sadece copyright ile korunuyorlardi. Ancak 1980'li yillarda ABD patent kanununda yapilan degisiklik ile; yazilim bir makineye entegre oldugu zaman patent ile de korunabiliyor.

ABD ordusu, hava kuvvetleri, deniz kuvvetleri kendi silahlarini kendileri uretmiyorlar (ulke icindeki ureticilere urettiriyorlar), ancak sectikleri konulardaki arastirmalari finanse ediyorlar. Yaptiklari on anlasmalarda, arastirma neticesinde yeni bir bulus/teknoloji ortaya cikarsa, onun patentinin yapma, satma, kullanma (haliyle ihrac/ithal etme) haklarini pesinen sahipleniyorlar. Bunun ABD patent dilindeki adi "assignee" oluyor (yani "inventor" (=mucit)'ten farkli olarak, patentin "yapma, satma, kullanma" haklarinin sahibi demek).

Bugun ABD patent ofisi 6.6 milyonlu rakamlarda patent tescil etmektedir (daha onceki 82 numarali yazida yanlislikla 6.2 yazmisim yeri gelmisken duzeltirim). Diger gelismis ulkelere baktiginizda bu rakam ABD'ye gore cok dusuktur, ornegin Ingiltere'de yaklasik 2.3 milyonlu rakamlari gorursunuz. Bu nasil boyle oluyor? ABD dunyanin en buyuk pazari, dolayisi ile ise yarayacak hemen hemen her bulus icin ABD'de patent basvurusunda bulunulur. Bir diger husus da 107 nolu yazida "ince kumas" orneginde bahsettigim gibi ABD'li her mucit "first class patent countries" (="birinci sinif patent ulkeleri")nin tumunde basvuru yaptirmamayi secebiliyor.

SANAYILESMIS ULKELERIN KENDI ARALARINDAKI ILISKILERI

Biraz yukarida vermis oldugum listede gormus oldugunuz uzere Japonlar, Almanlar vb gelismis ulke ureticileri ABD'de kendi patentlerini tescil ettirmis olduklari gibi, Amerikali ureticiler de diger gelismis ulkelerde patentlerini tescil ettirirler.

Her patent'in "claims" (haklar) denen bir bolumu vardir. Bu bolumde sozlerle patentin SINIRLARI cizilir. Bu sinir kavrami cok onemlidir, musade ederseniz bir analoji ile izah etmeye calisayim: Teknolojik bilgi havuzunu bir buyuk harita gibi dusununuz. Bu harita uzerinde nasil ki her ulkenin sinirlari vardir, bir ulkenin sinirlari oburunun sahasina gecmez, haklar bolumu de her patentin sinirini boyle cizer. Ve bir patentin ticari kiymetini bu "claims" bolumunde cizilen sinir belirler. ABD'de patent basvurusu yaptiginiz zaman "examiner"in bir baska gorevi de sizin patentinizin sinirlarini mumkun oldugunca kucuk tutmaktir, zira siniriniz gereksiz yere buyuk olursa o konuda baskalarinin teknoloji uretmesine mani olursunuz.

Harita uzerinde kucuklu buyuklu ulkeler oldugu gibi, patentlerin sinirlari buyuk veya kucuk olanlari vardir. Haliyle buyuk sinirli patentlerin kiymetleri buyuk, kucuk sinirli patentlerin kiymetleri kucuktur.

Hem biraz yukarida hem de daha onceki yazilarimda basettigim patentin sagladigi "yapmak, kullanmak, satmak" haklarindan her birisi bir mulk gibi degerdir. Yani bu haklardan birini, veya ikisini, veya hepsini bir maddi menfaat karsiliginda baskasina satabilirsiniz. ABD patent kanununda; bu haklarin hepsinin satisina "assignement," bir veya ikisinin satisina "lisans" denir. Demin bahsettigim maddi menfaate de "royality" adi verilir.

Benzer konularda uretim yapan degisik gelismis ulke ureticileri birbirlerinin bulduklari yeni teknolojileri gunu gunune takip ederler. Baskasinin yeni urettigi bir teknolojiyi kendileri de kullanmak isterlerse lisans veya assignment isterler (genellikle lisans olarak cerayan eder, yani "kullanmak" veya "kullanmak ve satmak" haklari icin royality oderler). Royality'nin ne kadar olacagi da yeniligin demin bahsettigim sinirlarina gore belirlenir. Ford'un Toyota'nin urettigi yenilikleri, Toyota'nin da Ford'un urettigi yenilikleri kendi imal ettikleri araclarda kullanmalari bugunku "global duzende" olagan uygulamadir. Haliyle kim kime daha cok yenilik satabilirse; bu ona otomobil satislarindan ayri olarak ek gelir saglar. Dolayisi ile Ar-Ge ve bunun sonucunda alinan patentler cok onemlidir.

2. KUCUK BIR FIRMA VEYA KISI OLARAK ABD'DE PATENT NASIL ALINIR?

Diyelim ki; siz ABD'de yasayan bir ABD vatandasisiniz. Normalde buyuk sirketlerde her bir patentin bir sonrakinin ustune kurulu olmasina karsin, patent sisteminden bihaber olarak, sizin akliniza bir fikir geliyor. Ornegin diyelim ki; lafin gelisi soyluyorum, "radyolu tukenmez kalem yapsam ne kadar da guzel satar" diyorsunuz. Bu kalemi yapmak icin kimseden izin almaniza gerek yok, atolyeye inip yapabilirsiniz (tabii baska birisinin gecerli bir patenti yoksa). Ama onu piyasada satmaya basladiginizda, iyi satis yapiyorsa, hemen yuzlerce insan da yapip satmaya baslar.

Ancak siz patent alip, tekel olarak uretip satmak istiyorsunuz. Bunun icin birkac davranis seceneginiz vardir:

Basvurunuzu patent ofisin sartlarina uygun olarak hazirlayip, patent ofise kendiniz dogrudan sunabilirsiniz. Patent ofis incelemesini yapar. Examinerin temel gorevlerinden biri; tum patentleri ve patentler disindaki literaturu inceleyerek bulus olarak basvurdugunuzun gercekten yeni olup olmadigini ortaya cikarmaktir.

3 ila 6 ay icinde patent ofisten cevap gelir. Genellikle bu cevap hukuki acidan cok tekniktir, ve bu asamada bir hukuki temsiciye ihtiyaciniz olur. Bu bir patent avukati veya ajanidir. Patent avukatlari ABD'de genellikle cift lisanslidirlar, yani teknik bir konuda lisans + patent hukuku konusunda lisans (ornegin elektrik muhendisi + patent hukuku mezunu). Patent ajani teknik bir konuda lisans sahibidir, patent hukuku mevzuatinda patent ofis tarafindan her yil iki kere yapilan sinavi vermistir.

Bir baska yol ise pesinen bir patent hukukcusuna veya ajanina gitmektir. Profesyonel etik geregi; patent hukukcusu veya ajan ilk is olarak bir yenilik arastirmasi yaptirir. Bu isi yapan firmalar vardir. Kendilerine konu gonderilir, 300-500 dolar karsiligi literaturu tarar konuyla ilgili bulduklari patentleri gonderirler. Dolayisi ile konu yeni değilse, patent basvurusu baslamadan biter.

Konu yeni gibi gozukuyorsa, basvuru yapilir, ancak bu; henuz patent alabileceginiz garanti demek değildir. Sayet patent ofis examiner'i konunun yeni olmadigini gosterir dokumanlar bulursa gene patent alamazsiniz.

Digelim ki; examiner de bulusunuzun yeni olmadigina dair bir literatur bulamadi ve bulusunuza patent verildi. Ancak hem sizin avukat, hem de examiner konuyla ilgili bir literaturu iskalamissa, ileride bir vatandas bunu farkederse, sizi patent mahkemesine vererek patentinizi dusurebilir.

PATENT ARASTIRMASI NASIL YAPILIR? - ON-LINE PATENT ARSIVLERI

Bir de hic hukukcuya gitmeden ve patent ofise basvurmadan yenilik arastirmanizi kendiniz yapabilirsiniz. Boyle bir arastirma eskiden patent kutuphanelerine gidilerek yapilirdi. Ancak bugun online olarak bu arastirmanin buyuk bir kismini yapmak mumkundur. Boyle bir arastirmanin "online" nasil yapilabilecegini detayli "Patent sistemi ve online patent kütüphaneleri" başlıklı raporumdan veya cok daha fazla detayli, ancak Ingilizce olarak; www.patents4technologies.com/PtSearch.htm sayfasında bulabilirsiniz.

SONUC

Gelismis ulkelerdeki teknolojistler "cok" değil "akilli" calisiyorlar. Sayelerinde toplumlari refah icin yuzuyor.


--------------------------------------------------------------------------------
Hi-Tech: SUPERPLASTIK TITANYUM
Bu yazida teknolojik bilgilerin birbirlerine basamak nasil olusturduklari gosterilecektir:

ABD teknolojistlerinin kullandigi "state of the art" tabirini kelime olarak tercume ettiginizde "sanatin durumu" olur. Turkce'ye anlam olarak tercume etmek isterseniz "en son/yeni teknoloji urunu" demeniz gerekir.

Benzer bir deyis de "high-tech"tir. Kelime tercumesi "yuksek teknoloji", anlam tercumesi "teknoloji havuzu kullanilmadan anlasilmasina imkan olmayan teknoloji"dir. Diger bir deyisle; bir celik konstruksiyonu, veya basit bir aparati gozunuzle gordukten sonra taklit edebilirsiniz. Ama high-tech bir urun veya makineyi taklit edebilmeniz icin gormeniz yeterli değildir, mutlaka teknolojik bilgi havuzundaki teknik detaylari hazmetmis olmaniz gereklidir.

Titanyuma; "süperplastik" hale getirilerek sekil verilmesi "hi-tech" kabul edilen bir konudur.

Tahta, aluminyum, ve titanyum "mukavemet/agirlik" orani yuksek malzemelerdir. Havacilik sanayii ilk dogdugu zamanlarda yogun olarak kullanilan tahta, sonralari yerini aluminyuma birakti. Gunuzumuzun havacilik ve uzay sanayiinde bol miktarda aluminyum, saglamlik ve yuksek isiya dayaniklilik gerektiren uygulamalarda da cok yogun olarak Titanyum kullanilir.

Superplastiklik: Bazi malzemeler gibi titanyum ve bazi alasimlari da erime sicakliginin altinda belli yukseklikte bir isiya getirildiklerinde sakiz gibi bir hale gelirler. Sizin agzinizdaki sakizdan balon yapmaniza benzer bir sekilde; süperplastik durumundaki titanyum malzemenin icine uflendiginde balon gibi siser ve etrafina konulan kalibin seklini alir.

Titanyumun ve alasimlarinin süperplastiklik isi araliklari 800-1000 Celsius derecesi araliginda degisiyor (yani; Ti-5Al-2.5 Sn alasiminin sicaklik araligi 800-950 derece ise, Ti-6Al-4V'nin 850-910 derece olabiliyor...). Bu isi araligina getirdiginiz zaman malzeme hemen oksitlendiginden bu islemi vakumda veya argon atmosferinde yapmaniz gerekiyor.

Basit olarak ozetledigim bu hi-tech operasyonu icra eden bir makineyi gorseniz bile demin bahsettigim ve bahsetmedigim puf noktalarini bilmediginiz surece taklit edemezsiniz.

6,656,603 numarali ABD patenti hi-tech titanyum ve alasimlarini süperplastik isleme teknigi uzerine ucak firmasi Boeing tarafindan alinmis bir patent. Bu patenti ve referans verdigi patentleri her teknolojinin bir digerine basamak nasil oldugunu gostermek icin buraya koyuyorum.

Patente ve referans verdigi patentlere, ABD patent ofisinin daha evvel verdigimden farkli olan

http://164.195.100.11/netahtml/srchnum.htm

adresinde cikan pencereye patent numarasini yazarak erisebilirsiniz.

Soz konusu patentin verdigi referans teknolojiler (patentler + diger literatur) listesi soyledir:

......
"References Cited

U.S. Patent Documents

2503450 Apr., 1950 Nebesar 244/123.
3252493 May., 1966 Smith 411/108.
3547751 Dec., 1970 Morgan 161/68.
3924793 Dec., 1975 Summers et al. 228/157.
3927817 Dec., 1975 Hamilton et al. 228/157.
4056878 Nov., 1977 Woodley 29/525.
4077109 Mar., 1978 Larson 29/420.
4217397 Aug., 1980 Hayase et al. 428/594.
4296586 Oct., 1981 Heurteux 52/787.
4304821 Dec., 1981 Hayase et al. 428/593.
4361262 Nov., 1982 Israeli 228/118.
4588651 May., 1986 Israeli 428/594.
4603089 Jul., 1986 Bampton 428/593.
4820355 Apr., 1989 Bampton 148/11.
5024369 Jun., 1991 Froes et al. 228/157.
5045668 Sep., 1991 Neiheisel et al. 219/121.
5102033 Apr., 1992 Woods et al. 228/263.
5141146 Aug., 1992 Yasui 228/157.
5205467 Apr., 1993 Sarkisian et al. 228/157.
5286946 Feb., 1994 Will 219/121.
5289965 Mar., 1994 Yasui et al. 228/157.
5309747 May., 1994 Yasui 72/60.
5366787 Nov., 1994 Yasui et al. 428/174.
5419170 May., 1995 Sanders et al. 72/60.
5451472 Sep., 1995 Gregg et al. 428/593.
5534354 Jul., 1996 Gregg et al. 428/593.
5611944 Mar., 1997 Gilkinson et al. 219/117.
5682678 Nov., 1997 Gallagher et al. 29/897.
5687900 Nov., 1997 Zaccone et al. 228/173.
5723225 Mar., 1998 Yasui et al. 428/593.
5994666 Nov., 1999 Buldhaupt et al. 219/121.
6419146 Jul., 2002 Buldhaupt et al. 228/193.

Foreign Patent Documents

0 535 935 Jul., 1993 EP.
633132 Mar., 1994 EP.
2017857 Oct., 1979 GB.
06-272764 Sep., 1994 JP.
8-197172 Aug., 1996 JP.
8-197173 Aug., 1996 JP.

Other References

"Advances in Aircraft Component Superplastic forming/Diffusion Bonding Technology," SAE Technical Paper Series 912216, dated Sep. 23, 1991."
....

Daha evvel belirttigim gibi ABD patenti de olsa tek bir patenti alip atolyeye kosamazsiniz. Sayet titanyumu hi-tech olarak islemek istiyorsaniz, bu patenti anlayabilmeniz icin bu patentin uzerine kurulu oldugu teknlojiyi/ teknolojileri tumuyle hazmetmeniz gerekir. Bu da ipucu cekerek, yani gosterdigi referanslari, referanslarin referanslarini etut ederek mumkun olabilir. Referanslari etut etmeye baslayacaksaniz ilk 3,927,817 numarali'dan baslamanizi tavsiye ederim. Konuda onemli patentlerden biri.

SONUC

Treni sonradan yakalayan toplumlarin yaptiklari; ABD patentlerini kendilerinin uretime koymus, ve koyuyor olmalari. Cin 1980'li yillardan beri ABD patentlerini guncel olarak ithal edip gelmektedir. (ABD patentleri hicbir zaman gizli olmadi.) Japonlarin Takahashi Korekiyo'nun raporundan sonra ilk yaptiklari ABD patentlerinin o gune kadar alinimis olanlarinin kagit kopyalarini satin almak oldu. Yenilerine de abone oldular. Guney Kore, Taiwan 20. yuzyilin ikinci yarisinda treni yakaladilar.

[salim ALTIN]

Tamer Özel, Mak. Yük. Müh.
ozel@patents4technologies.com
Texas, USA


Bu makale, yazarın 17-12-2003 tarihinde TurkCADCAM e-mail grubuna gönderdiği bir mesajdan derlenmiştir.

PATENT SİSTEMLERİ:

Dunya'da 3 tur patent sistemi vardır:

1. ABD'deki sistem: Patent, yeni bulusu "ortalama kabiliyette bir zanaatkarın" ("an artisan of ordinary skill") yapıp kullanabilecegi kadar detaylı sekilde tasvir etmelidir, aksi takdirde patent verilmez. ABD sistemini diger tum ulkelerdekilerden farklı kılan ikinci ozellik ise "examination" usulunun olmasıdır. Diger bir degisle her basvuru "examiner" denen "teknik bir konuda + patent hukuku konusunda" uzman kamu tetkikcileri tarafından yeni olup olmadıgı bizzat arastırılır. Bugun Washington D.C.'deki Patent Office'te yaklasık 5,000 civarında "examiner" calısmaktadır.

2. Avrupa, Japonya, ve diger gelismis ulkelerde uygulanan sistem: Patent bulusu "konusunda uzman" (yani "ortalama kabiliyette bir zanaatkarin"in değil) birinin anlayacagi kadar detayli anlatmalidir. Dolayisi ile Avrupa ve Japonya patentleri ABD patentleri gibi detayli değillerdir. Haliyle herkes esas olarak ABD patentlerinden teknolojileri takip eder. Ikinci fark da tetkik yerine "aski" usulunun olmasidir. Patent basvurulari aski"ya asilir, diger bir degisle kamuya acilir. Gelismis ulkelerde endustriyel kuruluslar bu askiya alinan basvurulari gunu gunune takip ederler, haliyle yeni olmadigi dusunulen basvuruya hemen itiraz edilir. Itiraz oldugu zaman patent ofis durumu degerlendirip duzeltilmesini saglar. Tahmin edilecegi uzere askı sistemi ABD'deki yaklasik besbin uzmanli tetkik sistemine gore masrafi cok dusuk bir sistemdir.

3. Türkiye: Bir de bugun Turkiye'ye bir kac yil evvel gelen gibi "dejenere aski sistemi" diye adlandirabilecegimiz geri kalmis ulkelerde gorulen bir tur vardir. Ornegin Turkiye'dekinde basvurular Avrupa ve Japonya'daki gibi askiya asiliyor, itiraz gelmez ise uc ay sonra Turk patent ofisi patent veriveriyor. Pratik uygulamada su sorun yasaniyor. T.C.'de batili anlamda teknoloji ureticisi olmadigindan askiya alinan patentleri kimse takip etmiyor. Haliyle bazi uyaniklar turemisler; T.C.'ye hibe edilmis (yani T.C.'de basvuru hakki olmayan) yabanci patentlerin kapsamlarini patent basvurusu olarak yapiyorlar. Tabii kimse itiraz etmeyince patent aliveriyorlar, ve o eski teknolojileri Turkiye'de kullananlar var ise onlari mahkemeye verip tazminat koparmaya calisiyorlar. Kisacasi; geri kalmis ulkelerdeki askı sisteminin 2. maddede bahsettigim Japonya vb'lerindeki ile icerik ve isleyis olarak hicbir benzerligi yoktur.

Bu kisa izahattan sonra, birtakim yanlis kanaatlerin aksine, patent sisteminin asil amacinin bilgiyi yaymak oldugunu gosteren ABD mahkemelerinden bazi ictihat kararlari asagida tercume edilmistir:

The promotion of the progress of science and the useful arts is the main object of the patent system, and reward of inventors is secondary and merely a means to that end. U.S. v Masonite Corporation, N.Y.1942 [101, n 5] *

Tercumesi: Bilimin ve faydali sanatlarin (==teknolojilerin) gelismesinin tesviki patent sisteminin ana hedefi, bu gaye icin mucitlerin mukafatlandirilmasi ikincil hedeftir ve sadece birinci gayeye ulasmak icin aractir. Dava: U.S. v Masonite Corporation, N.Y.1942 [101, n 5] *
Patents are issued not for private benefit but for public good and grant a monopoly for limited period as incentive to disclosure of innovations which, in end, will add to fund of freely available knowledge. Griffith Rubber Mills v. Hoffar, C.A.Or. 1963, 313 F. 2d 1 [101, n 5] *

Tercumesi: Patentler kisisel değil toplumsal fayda icin verilirler ve sınırlı sure tekel verilmesi, sonunda herkese serbestce acik olan bilgi havuzuna katilacak olan yeniliklerin gizlenmemesini tesvik icindir. Griffith Rubber Mills v. Hoffar, C.A.Or. 1963, 313 F. 2d 1 [101, n 5] *
This section (35 USCS § 101) should be construed in light of its purpose to promote welfare of society by encouraging and stimulating discovery and invention. McCashen v Watson, D.C. 1955, 131 F. Supp. 233 [101, n 2] *

Tercumesi: Bu bolumun (35 USCS paragraph 101- 35 patent kanununun numarasidir, 101 alt baslik) yorumu amacin yeni kesif ve icatlari tahrik ederek ve cesaretlendirerek toplumun refahini artirmak oldugunun isiginda yapilmalidir. McCashen v Watson, D.C. 1955, 131 F. Supp. 233 [101, n 2] *
[Konu ile ilgili binlerce mahkeme karari vardir. Ilgilenenler

* United States Code Annotated, Title 35, Patents, St. Paul, Minn., West Publishing Co. 1984.

** United States Code Service, 35 USCS, Patents, Lexis Publishing, 2000.

kaynaklarindan tum kararlara erisebilirler. Ayrica www.patents4technologies.com/PatentLaw.htm web adresinde de kararlardan bazi konulara yonelik bir derleme bulabilirler.]

Diger bir degisle ABD patentleri teknolojik bilginin yayilmasini gerceklestirerek bilim ve teknolojinin gelismesini saglarlar.

ABD patent kanunu ile ilgili duzeltilmesi gereken bir gorus de sudur "Aslinda patentler cok da detayli bilgiler vermezler. Yani patent bilgi bankasindaki bir patenti alip onunla birseyler yapamazsiniz. Ama patent bir fikrin ve o fikre giden metodun kisa bir duyurusudur. Bazen kucuk bir resim ve onu tanimlayan bir iki cumle yeterlidir. Ondan sonrasini arif olan anlar..."

Gene ABD patent kanunundan ictihatlara bakalim:

A device to be patentable must be useful, and to be useful it must work. H. Brinton Co. v Mishcon, C.C.A.N.Y.1938, 93 F.2d 445 [101, n 194] *

Tercumesi: Bir aletin patentinin alinabilmesi icin aletin faydali olmasi lazimdir, ve faydali olabilmesi icin de calismasi lazimdir.


Full disclosure, so that public can know how to use it when patent expires, is consideration for monopoly given patentee for limited time. Newport Industries, Inc. v Crosby Naval Stores, Inc. (1944, CA5 Miss) [101, n7] **

Tercumesi: Patentin suresi doldugu zaman kamunun onu nasil kullanabilecegini bilmesi icin patent konusu herseyin tamamen ortaya konmasi goz onune alinir.
Inventor is required, before receiving patent, to file in Patent Office written description of his invention and of manner and process of making and using it, in such full, clear, concise and exact terms as will enable any person skilled in art to make, construct and use same. Bates v Coe (1878) [112, n 7] **

Tercumesi: Patent almadan once mucidin Patent Ofise icadinin ve onu yapmak ve kullanmak icin gereken prosesi oyle tum, acik, detayli, ve kesin anlatmalidir ki, konuda zanaatkar herhangi bir kisi icat konusun imal edebilmeli ve kullanabilmelidir.
Anlasilmis olacagi uzere ABD patent kanununa gore ABD'de patent alabilmek icin KANUN GEREGI patent; icat konusunu konuda siradan olan zanaatkarin atolyeye inip icat konusunu yapip kullanacagi kadar detayli ogretmelidir.

Ornegin 4,306,292 numarali "Segmented asynchronous operation of an automated assembly line" (== "parcali asenkronize operasyonlu otomatik montaj hatti") baslikli (Texas Instruments'in tescil ettirdigi) ABD patenti teknik resimleri ile birlikte 363 sayfadir. Alfred Nobel'in 78,317 numarali 1868'de almis oldugu "Improved Explosive Compound" baslikli dinamit patenti ise 1 sayfadir. Esas olan; sayfa sayisi değil iceriktir, patentin yeni teknolojiyi kanun geregi ogretmesidir.

Teknoloji uretimi icin patent arastirmasi yapilirken arastirma ipucu cekilerek yapilir. Diger bir degisle; ABD patenti de olsa tek bir patenti alip icerigini hemen uretime koymak zordur. Soyle ki; nasil ki duvari orerken tugla tugla ustune konarak duvar yukseliyor, teknolojik bilgiler de her bir yeni bulusun digerlerine basamak olmasi ile cogaliyor. Her mucit(ler) o icadi yaparken kullanmis oldugu/olduklari diger patent ve teknik literaturu referans verir. Dolayisi ile teknoloji uretimi icin patent arastirmasi yaparken o konudaki 1790'dan gunumuze kadar alinimis tum patentleri ipucu cekerek taramak ve etut ederek hazmetmek gerekir.

Ancak birkac istisnai konu vardir. Bunlardan biri nukleer enerjidir. Nukleer sanayinin temelini olusturan ilk patent vardir: ABD patenti 2,708,656. Basligi "Nuclear Reactor"dur. Enrico Fermi, Leo Szilard tarafindan 1944'te basvurulmustur. (Konuyu bilenler her ikisinin de ilk atom bombalarinin imal edildigi "Manhattan Projesi"nde calistiklarini hatirlayacaklardir). Bu patentin bir evvelki paragrafta yazdiklarima bir istisna olusturdugunu rahatlikla soyleyebilirim (kendim etut etmis oldugum icin). Ingilizce'leri ve teknik altyapilari yeterli olanlar sadece bu patenti etut ederek ABD patentlerinin teknolojik bilgileri nasil yaydigini gorebilirler/anlayabilirler. (Oncelikle bu patent ve www.patents4technologies.com/Historical.htm adresinde listelenen diger nukleer reactor patentleri gelismis ulkelerde nukleer sanayinin dogmasina sebep olmuşlardir).


PATENT SISTEMININ ULUSLARARASI CALISMA SEKLI:

Farzediniz ki siz ABD'de uretim yapan bir kumas firmasisiniz. Ar-Ge departmaniniz cok ince ancak isiyi cok zor geciren bir kumas icat ediyor. Bu noktada patent basvurusu yapip yapmamak konusunda bir karar vermeniz gerekiyor. Kararinizi su sekillerde degisik olarak verebilirsiniz:

1. Bu yeni kumasi imal etme teknolojinizi baskalarina da ogretip patent korumasi alirsiniz. Bunun icin icadinizi, yukarida tercume ettigim kanun sartlarina uygun olarak, icadinizi konuda ortalama kabilette bir zanaatkarin patentte anlattiklarinizi atolyeye inerek yapip kullanabilecegi kadar detayli olarak anlatarak ABD Patent Ofisine basvurursunuz. Bu basvuru takriben 500 dolara mal olabilir. (ABD'de tuzel kisiler bu miktari oderlerse de, mucit kisi ise (yani firma değil ise) bunun yarisini oder. Yeri gelmisken belirteyim, ABD patent ofisi ABD vatandasi olmayanlardan dogrudan patent basvurusu kabul eden tek patent ofisidir. Diger tum ulkeler basvuruyu kendi vatandaslari olan bir temsilci tarafindan yapilmasini sart koymuslardir).

Patent basvurusu yapmaniz patent alabileceginiz anlamina KATIYETLE gelmez. Ancak "patent pending" statusunu kazandirir. "Patent pending" tabiri patent basvurusunun yapildigini, ancak patentin verilmedigi mesajini 3. sahislara vermek icin kullanilir. Patent pending; patent gibi 3. sahislarin bulusu yapip satmalarina mani olamaz. Ucuncu sahislar pekala bulusunuzu taklit edebilirler. Ancak bu onlarin alacigi bir risktir. Soyle ki; bulusu imal etmek icin bir yatirim yapacaklardir. Sayet sizin patentiniz tescil olursa o zaman, yani tescil odugu tarihten sonra sizin bulusunuz patent korumasinda olacagindan dolayi taklitcilerin sizin bulusunuzu yapip satmasi suc olacaktir, haliyle yaptiklari yatirim da bosa gitmis olacaktir. ABD'de bazi urunlerin uzerinde "patent pending" yazmasinin sebebi budur, yani ikazdir.

ABD'de patent ofis basvurunuzu tetkike alir. Bu tetkikte bulusunuzun gercekten yeni olup olmadigi arastirilir. Bu arastirma dunyadaki tum patent ve patent disi literatur incelenerek yapilir. Bu arastirma sonucunda bulusunuzun gercekten yeni oldugu anlasilirsa patent verilir.

Patent; icadinizi yapmak, satmak, kullanmak, ithal/ihrac etmek tekelini sinirli bir sure size verir. Bu sinirli sure ABD'de bir kac yil evveline kadar patentin tescil tarihinden itibaren 17 yil idi. Bu bir kac yil evvel degisti. Simdi basvuru tarihinden itibaren 20 yil olarak patent korumasi veriliyor. Ancak patentin incelenmesi uc yili gecerse, uc yildan sonraki sure koruma suresine ilave ediliyor. Diger bir degisle ABD'de patent; tescil tarihinden sonra asgari 17 yil koruma sagliyor.

ABD patent literaturune baktiginiz zaman patent ofisin bir patent basvurusunu inceleme surecinin 1-10 yil arasinda degistigini gorursunuz.

Tekrar sizin kumas firmaniza geri donelim. ABD patent ofisine basvurunuzu yapip "patent pending" statusune girdiniz, kumasi pazarlamaya basladiniz. Ancak kumasinizin baska ulkelerde de satis yapacagini dusunuyorsaniz, bu ulkeleri secip bir yil icinde oralarda, o ulkelerin yerel patent kanunlarina gore basvuruyu gerceklestirmeniz lazimdir. Boyle bir basvurunun maliyeti (patentin o ulkenin yerel diline tercumesi, temsilci parasi, harc derken) ulke basina ASGARI 2000 dolara mal olur.

ABD disinda basvuru yapilacak ulkeler secilirken genellikle su iki kriter uygulanir;

1. O ulkede ciddi uygulanan patent kanunu var midir? Yani patent korumasi yaptirimi ciddi olarak saglanmakta midir?

2. O ulke halki sizin patentli urununuzu alacak kadar zenginler midir? Zira patentli urunun patent korumasi suresince rekabeti yoktur ve satis fiyatini siz keyfi ve kar marji yuksek olarak belirliyebilirsiniz.

Bu kriterler neticesinde gelismis ulke patent hukukculari "first class patent countries" (=="birinci sinif patent ulkeleri") dedikleri bir grup ulke belirlemislerdir. Tahmin edeceginiz uzere bunlar ABD, Kanada, Avrupa, Japonya, Avustralya gibi saglikli patent sistemleri olan ulkelerdir. Simdileri bunlara G. Kore, Taiwan, ve Cin de dahil olmuştur.

Siz dusunuyorsunuz, ve butun bu ulkelere basvuru yerine, aralarinda sogugun cok oldugu bir kac ulkede patent basvurusu yapmayi tercih ediyorsunuz. Diyelim ki; Isvec, Norvec, Danimarka, ve Almanya'yi sectiniz. Bir yil icinde bu ulkelerde yerel kanunlarina gore basvuruyu yapiyorsunuz.

Bir yili bir gun gece artik baska ulkelere basvuru hakkiniz kaybolur. Bu pratik olarak bir yili bir gun gecince patent basvurusu yapmadiginiz ulkelere patentinizi hibe ettiginiz anlamina gelir.

Patent korumasi sagladiginiz ulkelere kumasinizi ister dogrudan ihrac edersiniz, isterseniz de -o ulkeden yerel ureticiler sizden lisans almak isterlerse- onlara uretim icin lisans verebilirsiniz. Patent korumasindaki ulkelerde fiyati kendiniz istediginiz gibi belirlediginizden, metresini ornegin bir dolara malettiginiz kumasi metresini 100 dolara satabilirsiniz.

Diyelim ki; Isvicre'li ureticiler sizin patentinizi goruyorlar ve bu kumasin Alp daglarinda kis turizminde cok satacagini dusunuyorlar. Isvicre'de patent korumaniz olmadigindan sizden lisans almak zorunda değillerdir. Hemen uretime basliyorlar. Ve hatta bir cok uretici ayni anda "uretim rekabeti" ortaminda uretmeye basliyor. Boyle bir ortamda, Isvec'te metresi 100 dolara satilan kumasiniz, Isvicre'de metresi 4-5 dolara satiliyor (normal katsayi). Ancak Isvicre'li ureticiler patent korumaniz oldugu surece ABD, Isvec, Norvec, Danimarka, ve Almanya'ya ihracat yapamazlar. Geri kalan tum ulkelere ihracat yapabilirler.

Diyelim ki; ABD patent ofisinde ve diger bahsettigimiz ulkelerde patentleriniz tescil oldu. Patent korumasi suresince –takriben 17-20 yil- tekel olarak kumasinizi istediginiz fiyattan satarsiniz. Ancak bu surenin sonunda patent korumasi biter, o uklelerde de isteyen herkes kumasinizi kendisi uretip satmaya baslar. Iste "uretim rekabeti" denen sey boyle baslar. ABD'de patent korumasinda yuksek fiyatlara satilan ilaclarin, patent korumasi sonunda uretim rekabeti baslayinca fiyatlarinin korumanin bittigi tarihin ertesi gunu cok ciddi bir sekilde dusmesinin sebebi de budur.

2. Gelelim ticari sır'a: Ar-Ge departmaniniz ince kumasi icat etmis, ancak siz patent korumasina guvenmiyorsunuz, patent korumasi almak yerine imalat metodunuzu gizleyip, kimse ogrenmesin istiyorsunuz. Gayet tabii boyle davranabilirsiniz. Ancak bunun su riski var; sayet ileride baska birileri o ince kumasi kendileri gelistirir de patentini alirlarsa, o zaman siz ondan lisans almak zorunda kalirsiniz. Ve hatta o da size lisans vermeyebilir..

3. Bir diger karar olasiligi da sudur: Ornegin kumasin maliyeti cok yuksektir ve dusunursunuz ki ne kadar isi gecirmez olursa olsun bu kumas ticari basariya ulasamaz. O zaman da patent basvurusu yapmamaya karar verebilirsiniz. Ancak ABD patent kanununa gore siz boyle karar verseniz bile, Ar-Ge'de calisan teknisyeni baglayan bir anlasmaniz yoksa, icadi yapan sahis dogrudan patent basvurusunda bulunabilir.

Bir ve 3. şıklarda Ar-Ge'de calisan elemanlariniz herhangi bir bilimsel dergide yayin yapabilirler. Dolayisi ile bazi patent kapsamlari ile ilgili bilimsel dergilerde de yayinlar gorebilirsiniz. Ancak bu genel değildir.

Gelismis ulkelere bakildiginda uretim sirketlerinin hemen hemen hepsinin 1. maddedeki gibi davrandigi gorulur. 2. ve 3. şıklardaki gibi davrananlara cok seyrek olarak rastlanirsa da; bunu genelmis gibi gostermeye kalkmak cok yanilticidir.


GERI KALMIS ULKELER ACISINDAN DURUM:

Demin anlattigim uzere ilk basvuru tarihinden itibaren belli bir sure sonra (takriben 1-3 yil) ABD patentleri patent basvurusu yapilmadiklari ulkelere hibe olmaktadir. Dolayisi ile geri kalmis ulkelerin sanayi devrimlerini yasayabilmeleri teorik olarak cok kolaydir: Herkese zaten acik olan ABD patentlerini hemen uretime koymak.

Ancak pratikte tum geri kalmislarin ortak su sorunlari vardir:

1. Yari aydinlar uluslararasi patent sistemini bilmezler, yarim yamalak bilgileri ile dunya'daki sistemin kendi ulkelerindeki garabet duzen gibi oldugunu sanirlar. Haliyle "teknoloji uretimi + ekonomi" ile patent sisteminin iciceligini KONU olarak dahi kabul edilmez.

2. ABD patentlerini uretime koyabilmek icin iki temel alt yapi gereklidir:

i. Cok iyi Ingilizce bilgisi (patentlerin dili teknik + hukukun karistigi bir dildir. Dolayisi ile siradanin otesinde bir Ingilizce bilgisi gereklidir.)

ii. Analitik dusunebilecek sekilde egitilmis beyinler.

Cok az da olsa bu tur beyinler varsa da uluslararasi patent sistemini bilmediklerinden geri kalmis duzenin icinde yuvarlanip giderler. Dolayisi ile bu iki altyapinin da geri kalmis ulkelerde olmadigini soyleyebiliriz.

ÇIKIŞ: "BAKAR KÖR (BAKIP DA GORMEYEN) OLMAMAK'TA YATMAKTADIR"

(Bir de tabii ki; "yari aydin"lardan muaf omakta..)