Bobinler hakkında sorular.

[Zoroaster]

Bir arkadaşımız bobinlere çok meraklıymış ve bir başka başlıkta ele aldığımız flyback hesaplamaları konusunda bu sorularını dile getirdi. Elbette o başlıkta sormasında sakınca yok fakat o başlık ders anlatım niteliğinde olduğu için soruları burada tartışmayı uygun gördüm.

Tartışmayı orada değil de buradan sürdürelim.

Peki bobin olcerken 1V/100Hz, 1V/1kHz, 1V/10kHz veya 1V/X kHz diye söylenen kademelendirme nedir? Ve neden 1V? Yoksa sardigimiz bobinin her frekansta degeri farklilasiyor mu? Bir de 25C ortamda %10 bagil nemde diyor. Buna ne gerek var? Ayrica sarimlari yan yana sarmakla ust uste sarmak fark yaratir mi acaba? DC ya da AC aki yogunlugu nedir? Bobine DC uygulayamayiz sonucta bir tel. Core isinir mi? Isinirsa neden isinir, bunu nasil hesaplariz? Bobinlerin ya da trafoların etrafına sarılı bakır folyo nedir, sonuçta trafonun içerisinde değil, boşuna emek kaybı değil mi? Trafo enerjiyi karşıya nasıl aktarır? 10turx1tel yapsam ve A Henry değerinde bir bobin değerine ulaşsam, acaba yine 10turx2tel yapsam ama telleri twisted pair sarsam yine aynı bobin değerine mi sahip olurum? Sardığım bir bobinin her frekansta kullanabilir miyim, Hz->MHz? Bir de çok merak ediyorum, planar trafo diye bir şey gördüm, bu nedir? Hava nüveli trafo diye bir şey söylediler geçenlerde, bu tam olarak nedir? Trafo sararken nelere dikkat etmeliyiz? Bir de en çok merak ettiğim elektromıknatıslar var sanayide kullanılan, bunların sarım hesapları nasıl yapılıyor. U şekilliler ve core tamamlanmıyor. Bir bobinin bobin değeri üzerinden geçen akımla değişiyorsa (B/H eğrisine dayandırmışsınız) hangi değeri doğru olarak kabul edip, sistemin kontrol parametrelerini ayarlayacağım?

Yukarıdakileri gerçek anlamda bilmeden gercek tasarim yapilabilir mi yoksa hesapladığımız bunca şey kağıt üzerinde farazi mi kalır?

Ben de bunlari merak ediyorum. Umarim bu yazi dizisinde hepsinin cevaplarini bulabilecegim.

Kendimi sınava girmiş gibi hissettim.

Peki bobin olcerken 1V/100Hz, 1V/1kHz, 1V/10kHz veya 1V/X kHz diye söylenen kademelendirme nedir? Yoksa sardigimiz bobinin her frekansta degeri farklilasiyor mu? Bir de 25C ortamda %10 bagil nemde diyor. Buna ne gerek var?

Nüve dediğimiz mağnetik malzemenin seçimi frekans ile yakından alakalıdır. Çünkü kayıplar üzerinde etkilidir.

Örneğin DC solenoidlerde ham demir nüve 50Hz de sorun yaratır. 50Hz de kullandığımız saç paketler de 20Khz de sorun yaratır.

Endüktans, sadece bobinin sarım sayısı değil nüvenin de bir fonksiyonu olduğundan endüktans ölçümünde nüvenin çalıştığı frekansda ölçüm yapmak önemlidir. Aksi takdirde hata yaparız.

Öte yandan Endüktans denen malzeme teorik bir malzemedir. Pratikte kullandığımız endüktansın seri direnci ve paralel bir kapasitesi vardır.

Dolayısı ile biz pratikte bir endüktansı ölçerken bu parazitik bileşenlerin etkisinde kalırız.

En azından ölçüm yaptığımız frekansı müşteriye bildirmeliyiz ki kaçak kapasite ve omik direncin etkisinin neden olacağı hatadan dolayı yanlış anlaşılmayalım.

Fakat bunları şimdilik dert etmeyin. Flyback yapıda endüktansı sıkı sıkı hesaplamanın mantığı yok. Gap denen hava boşluğu verirken mikrometre hasasiyetinde gap veremeyiz neticede  üretilen gaplı traforı yanyana dizip herbirini ölçserseniz her biri yakın fakat farklı değerde olacaktır.

Bağıl nem için sadece tahminde bulunabilirim. Endüktansın kaçak kapasitesi nemden etkilenir bu da sonucu değiştirir.

---------------------------

Ayrica sarimlari yan yana sarmakla ust uste sarmak fark yaratir mi acaba?

Bu konulara ileride girmek gerekirdi. Bu da endüktansın kaçak kapasitesini değiştirir.
Öte yandan kuplaj halindeki bobinlerde kaçak endüktansları azaltmak için sargıyı parçalı sarma yoluna da gideriz.

Bazen iş o kadar ciddiye alınır ki sargılar petek sargı bile yapılır.

DC ya da AC aki yogunlugu nedir? Buradaki espiriyi bilmemiz işin soruyu daha açık sorman gerekir.

Bobine DC uygulayamayiz sonucta bir tel. Core isinir mi? Isinirsa neden isinir, bunu nasil hesaplariz?

Elbetteki bobine DC uygulayabiliriz. Örneğin solenoidler DC de çalışır. Akım, ister DC ister AC olsun Bobinin iç direncinden dolayı I^2 R kayıpları oluşur ve bobin telleri ısınır.  Bobin sargılarının orta katmanları soğuk havaya maruz kalamayacağından bobinin kat sayısı sınırlı tutulur.

Bobinlerin ya da trafoların etrafına sarılı bakır folyo nedir, sonuçta trafonun içerisinde değil, boşuna emek kaybı değil mi?

Bu yayılacak gürültü üzerinde çok etkili bir yöntemdir. Sargılarda endüklenen voltajların üzerinde iğne tepeciklerin genlikleri çok yüksektir ve bunlar büyük elektrik alanına neden olurlar. Trafoyu en dıştan bakır folyoya almakla bu elektrik alanına bir kalkan tutmuş oluruz.

Özellikle ses amplifikatörlerini besleyen smps devrelerinde smps trafodan yayılan elektrik alanı
yüksek kazançlı amplifikatörlere havadan ulaşıp sinyal enjekte eder. Bu kalkan inanılmaz etkili olur.

Bahse konu bakır folyo EMI açısından da kalkan görevi görür. Bazen sadece trofonun dışına değil, primer ile sekonder arasına bir kaç kat bakır folyo da sarılır. Bu da aynı amaçlıdır. Fakat burda en azından folyonun bir yüzeyinin tamamen izole edilip bir birine dokunmaması gerekir. Bu kalkanlar toprağa da bağlanır. Hatta transistörün soğutucusu bile topraklanabilir. Bunların olumlu olumsuz etkileri EMI incelemelerinde ortaya çıkar.

Trafo enerjiyi karşıya nasıl aktarır?   Bunu zaten anlatacağım.

10turx1tel yapsam ve A Henry değerinde bir bobin değerine ulaşsam, acaba yine 10turx2tel yapsam ama telleri twisted pair sarsam yine aynı bobin değerine mi sahip olurum?

Bu deri etkisini azaltır. Yüksek frekanslı trafolarda twisted pair hatta lits teli kullan.

Sardığım bir bobinin her frekansta kullanabilir miyim, Hz->MHz?

Hayııııırrrrr. Dedik ya bobinin kaçak kapasitesi ve direnci var. Sana öyle bir bobin sararım ki bobinim sana endüktansdan çok kapasitans etkisi gösterir.

Bir de çok merak ediyorum, planar trafo diye bir şey gördüm, bu nedir?

Planar trafo adı üstünde düzlemsel trafodur. Doğrudan PCB ye yol olarak çizilmiş bobine enerji aktarabilecek kadar inceltilmiş olanları bile var. Minicik iki kapak PCByi sandivic gibi sıkıştırır.
Bir zamanlar forumda konuşmuştuk.

Hava nüveli trafo diye bir şey söylediler geçenlerde, bu tam olarak nedir?

Hava nüveli bobin ve trafolara Radyo TV tekniğinde çokça karşılaşırsın. Frekans yüksek olunca artık nüve ihtiyacımız kalmaz. Youtube videolarına bak. Hatta Kubilay  için çektiğim bir videoda hava göbekli bir trafo ile ledi yakıp söndürerek enerji üretme aldatmacası yapmıştım.

Galiba özel bobin sarım tekniğini anlatmıştım. Linki arayıp bulmaya üşendim.

Bu arada Flyback trafolara da hava göbekli trafo gözüyle bakarsak çok da hat etmiş olmayız.

Trafo sararken nelere dikkat etmeliyiz? Kaçak endüktansı minimize et yeterli. Kaçak kapasiteleri azalt. Sargılar arasındaki mağnetik kuplajı iyi yap.

EMI yayılımı azaltmak için de kalkan yap. Kaçak kapasiteleri azalt.

Bir de en çok merak ettiğim elektromıknatıslar var sanayide kullanılan, bunların sarım hesapları nasıl yapılıyor. U şekilliler ve core tamamlanmıyor.

Elektromıknatıs hesabında hava aralığında W=1/2Li^2 enerjisinin hava aralığında depolandığını varsayarız. Nüvenin (paletin) hareketi esnasında endüktans değişir. Enerjinin paletin hareketine (yoluna) göre türevi alırsan çekme kuvvetini bulursun. Paletin hareketi esnasında endüktansdaki değişimi matematiksel ifade edersin zaten.

Bir bobinin bobin değeri üzerinden geçen akımla değişiyorsa (B/H eğrisine dayandırmışsınız) hangi değeri doğru olarak kabul edip, sistemin kontrol parametrelerini ayarlayacağım?

Bunu ileri zamanlara cevaplayalım.

Merak merağı doğurdu.

Peki neden 1V ve 25C. Nüveler kaç derecede çalışabilir? Curie noktası denen bir şey duydum, bunla ilintili bir şeyler olabilir mi?

Aslında yanlış yazmışım. Tek bir bobinde, bobin telini yan yana sarmak ile üst üste sarmak arasında fark var mıdır diye merak etmiştim. Kuplajın iyi olması için petek sargıdan bahsediliyor sanırım, her trafoda kuplajın iyi olması mı istenir?

Daha açık soralım, aşağıdaki akım şeklinin bobinden geçtiğini düşünelim. Bobindeki DC ve AC akı yoğunluğu ne olabilir?

(Resim gizlendi görmek için tıklayın.)

Bobinin katsayısı terimini ilk defa duyuyorum, bu nedir? Yalnız ben core yani nüvenin ısınmasını sormuştum. Isınırsa neden ısınır, buradaki ısınmadan kastım telin nüveyi ısıtması değil. Isınmazsa bu iyi midir, ısınırsa neden ısınır ve hangi noktaya kadar sorunsuz bu ısıyla çalışabiliriz. Örneğin mosfet, diyot gibi silikon bazlı yarı iletkenlerde genellikle maksimum sınırlar 125C gibi. Bu noktada bir soru daha aklıma geliyor, bobin teli akımdan dolayı ısınacaktır, I2R malum, fakat bu ısınma skin effecti kenara atarsak, daha önce sorduğum gibi sarımla değişkenlik gösterir mi?


Bobinlerin ya da trafoların manyetik alan temelli olduklarını söylemiştiniz. Şimdide elektrik alan işin içine girdi. Burası kafamı karıştırdı, ben sonra tekrar sorayım. EMT konularım, özellikle birbirine dik elektrik alan/manyetik alan çevrimini pek anlamam, bu konular bende oldukça zayıftır.

Sormaya çalıştığım şey Flyback'in kendisi değil. Saf bir trafonun enerjiyi karşıya nasıl aktardığı. Çalışma frekansı ister 50Hz olsun ister 5MHz, nasıl oluyor da girişten aldığımız enerji manyetik alanla karşıya aktarılıyor. Bizim bir trafodan aktarabileceğimiz enerji limiti var mıdır yok mudur? Örneğin EE50 trafo olsun elimizde sonsuz enerji aktarabilir miyiz karşıya teorik olarak, yoksa teorik olarak da bir limite takılır mıyız?

Doğrusu Litz teli olacak sanırım, onu biliyorum, maalesef Türkiye'de pek bulunmuyor. Bu konuyu yeri geldiğinde bir daha sorarım, pek bilgim yok açıkçası.

Aynı bobin etkisi gösteren dirençler gibi desenize, ilginç. Peki geniş bir frekans aralığında kullanabilmek için nasıl bir bobin türü seçmeliyim?

Peki faydası ne? O zaman klasik trafoları bırakıp buna geçsek olmaz mı?

Peki bu trafonun ne avantajı var? Geçenlerde bir 5kW buck converterda da hava nüveli bobin kullanmışlar, çalışma frekansı 10kHz. Bir elektrik sayacında da hava nüveli trafo gördüm çalışma frekansı 67kHz. Bunlar o sizin belirttiğiniz çok çok yüksek frekanslar mı?

Bu her trafoda geçerli midir?

Son bir soru daha aklıma takıldı, çalışan bir trafoya, ferit ya da demir, mıknatıs yaklaştırırsam ne olur. Mıknatısımın 5T civarı olduğu varsayılsa örneğin. Etrafına sardığımız folyo işe yarar mı bobinimin ya da trafomun?

Şimdilik aklım takılanlar bunlar konular ilerlesin yine sorularımı biriktirip sorarım.

Cevaplar için teşekkürler, çok fazla bilgi öğreniyorum sayenizde.

@JOKERAS ustam iyisindirler umarım. Ben de bir tane matematikten anlamam, hep yazarak soruyorum merak ettiklerimi.

Curie noktası bildiğim kadarıyla 25 dereceden çok uzakta, eğer çok sağlıklı bir ölçüm istiyorsan her türlü deneyi NŞA'da (normal şartlar altında) yap. Bu ölçü aletlerinin de en az hata ile çalışması için çok iyi bir şeydir.

----------------------------------------------
Yüksek voltaja sahip her nokta elektrik alanı yayar. Özellikle Flyback trafoda trafonun Drain/Collector ile bağlantılı olduğu nokta acaip elektrik alanı yayar. Faraday kafesi ile kaçak mağnetik alanları eddy akımlarına çevirip etkilerini zayıflatabilirsin.

Eğer Smps yakınlarına yüksek kazançlı amplifikatör yaklaştırırsan sonra da trafoyu ekranlarsan ne olduğunu çok rahat görebilirsin.

Ayrıca EMI için Shield genelde etkilidir.
----------------------------------------------

Trafoların çalışmasını merak ediyorsan doğru yerdesin az sabır.

----------------------------------------------
AC - DC yoğunluk için de sabır. BH eğrisine değinmemin sebebi buydu.
----------------------------------------------

Lits yazarken yazım hatası yapmışım. Bunlar olağan şeyler. Kat sayı yazdığımı katsayı diye okursan bobin katsayısını anlamazsın tabiki. Üst üste sarılmış 3 kat bobin de kat sayısı 3 dür. Arada kalan 2. kat soğumakta zorlanır.

----------------------------------------------

Hacim sorunun varsa, yüksek frekansda yarıiletkenlerin varsa kim tutar seni hemen planar trafoya geç tabiki.

----------------------------------------------

Nüveye mıknatıs yaklaştırırsan iyi şeyler olmaz. Nüveye, sargılardan geçen AC akıma DC ofset eklemek gibi etki yapar. BH eğrisine değinmemin sebebi buydu.

----------------------------------------------

Eğer çok yüksek akımların yükselme hızına limit getirmek istersen hava göbekli bobin sarabilirsin.
Mesela  400..800v değerine şarj olmuş kapasitör bloğundaki enerjiyi IGBT ile Xenon lambaya boşaltırken 100..200kW civarında bir güç aktarımı yapmıştım. Bu uygulamada akımın yükselme hızını kontrol altında tutabilmek için 5cm çapında 15 cm boyunda hava göbekli bir bobinden yararlanmıştım.

Eğer radyo vericilerine falan merak sararsan elfeneri lambasına bağlayacağın bir kaç turluk bobini
havada gezdirerek osialatörün çalışıp çalışmadığını çok basitçe gözleyebilirsin. Frekansın da çok yüksek olması gerekmiyor. Mesela 100Khz de havadan 5..10 cm den lambaya enerji aktarabilirsin.

Hava göbekli bobinde nüve olmadığı için doyuma gitme durumu diye bir şey olmaz bunu avantaj olarak kullan işte. Fakat yüksek akımlarla çalışıyorsan çok fazla mağnetik kirlilik yaparsın cihazından metrelerce hatta yüzlerce metre uzağa bile etkide bulunursun.

Kablosuz şarj, temassız kart okuyucular gibi düzeneklerde de kullanılan hava göbekli transformatörlerde 100khz civarı yeterlidir.

----------------------------------------------

Nüvenin ısınması ile ilgili bilgiye http://www.youtube.com/watch?v=uUbYFx0vEaY videomda değinmiştim.

Bu açıklamaya ilave olarak eddy kayıplarına da bir göz at.

----------------------------------------------

@FxDev

Matematikle aranın çok iyi olmadığını zaten geçmiş tartışmalarından anladık.

[Zoroaster]

her trafoda kuplajın iyi olması mı istenir?

Bu konuya benzer bir durumu daha önce tartışmıştık.

https://www.picproje.org/index.php/topic,59777.msg461811.html#msg461811

[Zoroaster]

Bizim bir trafodan aktarabileceğimiz enerji limiti var mıdır yok mudur? Örneğin EE50 trafo olsun elimizde sonsuz enerji aktarabilir miyiz karşıya teorik olarak, yoksa teorik olarak da bir limite takılır mıyız?

İyi bir transformatör sarmak genellikle sargı sarılacak hacmi sargı ile doldurmak anlamına gelir.
Bunun anlamı kullanılabilecek en uygun nüveye sarım yaptın demektir.

Bir malzemenin ısınıp sıcaklığının artması bizi limitler. Nüvelerdeki ısınmadan dolayıda limitlisin.

Nüveyi fanla vs soğuturum diyebilirsin. Isınma kayıp demektir. Eğer verim sorunun yoksa nüveyi harici soğutarak daha yüksek güçte çalıştırabilirsin.

Ancak nüveyi lastik gibi esnetemeyeceğin için nüvenin sargı sarılacak hacmi seni her zaman sınırlar.

Ayrıca nüvelerde B değerinden dolayı da sınırlısın.

[FxDev]

Aslında o başlıkta bunların durması iyi olurdu ama neyse. Şunlara cevap alamamışım.

Peki neden 1V?

Tek bir bobinde, bobin telini yan yana sarmak ile üst üste sarmak arasında fark var mıdır diye merak etmiştim?



Dediğim gibi matematikten hiç anlamam. Casio hesap makinem olmasa çarpma yapamayacak pozisyondayım, yeni yeni Excel'i keşfediyorum, süper bir programmış öneririm. Garik bile çıkarabiliyor!

Cevaplar için Flyback başlığından arada buraya yönlendirme yapabilirim.

Kolay gelsin. Cevaplar için tekrar teşekkürler.

[Andromeda]

Mesela..;
hazır devrede bir bobin değeri var..bizde satıcıya gidip o bobin değerini alacağız.. bana 10 mikrohenri ver dediğimizde..
satıcı bize ;
" şu kutuda 10 khz 10 mikrohenri, bu kutuda da 100 khz 10 mikrohenri bobin var"
demesi gerekir değil mi?

[Zoroaster]

Sormaya çalıştığım şey Flyback'in kendisi değil. Saf bir trafonun enerjiyi karşıya nasıl aktardığı. Çalışma frekansı ister 50Hz olsun ister 5MHz, nasıl oluyor da girişten aldığımız enerji manyetik alanla karşıya aktarılıyor.

Transformatörlerin çalışma prensibi Faraday ve Lenz kanunu ile açıklanır.

https://youtu.be/5Id21XhG9JY

[Zoroaster]

Aslında o başlıkta bunların durması iyi olurdu ama neyse. Şunlara cevap alamamışım.

Peki neden 1V?

Tek bir bobinde, bobin telini yan yana sarmak ile üst üste sarmak arasında fark var mıdır diye merak etmiştim?



Dediğim gibi matematikten hiç anlamam. Casio hesap makinem olmasa çarpma yapamayacak pozisyondayım, yeni yeni Excel'i keşfediyorum, süper bir programmış öneririm. Garik bile çıkarabiliyor!

Cevaplar için Flyback başlığından arada buraya yönlendirme yapabilirim.

Kolay gelsin. Cevaplar için tekrar teşekkürler.

Endüktans ölçmenin bir sürü yolu var. Endüktans değerini ölçerken bobini/nüveyi doyurmamak gerekir. Bu açıdan kardeşim ben ölçümü bu voltaj değerinde bu frekansda yaptım demek faydalıdır.

Bunun haricinde 1v diye ısrar etmenin mantığı varsa da bilmiyorum.

Tek bir bobinde, bobin telini yan yana sarmak ile üst üste sarmak arasında fark var mıdır diye merak etmiştim?

Soruya soru ile cevap vereyim.

Nüveye takılan karkas kalınlığının endüktansa olan etkisini biliyormusun?

Ya da bir nüveye önce sekonderi sarıp onun da üstüne primeri sararsan ne olur?

-------------------------------

Yüksek potansiyelli noktaların yaydığı elektrik alanı olayını anladın mı?
Bobinlerde kat sayısının ısınmaya olan etkisi açıklayıcı oldu mu?
Transformatörün çalışma prensibi ile sorunun kaldı mı?
Hava göbekli bobinlerle ilgili cevap tatmin edici oldumu?

[FxDev]

Endüktans ölçmenin bir sürü yolu var. Endüktans değerini ölçerken bobini/nüveyi doyurmamak gerekir. Bu açıdan kardeşim ben ölçümü bu voltaj değerinde bu frekansda yaptım demek faydalıdır.

Bunun haricinde 1v diye ısrar etmenin mantığı varsa da bilmiyorum.

Soruya soru ile cevap vereyim.

Nüveye takılan karkas kalınlığının endüktansa olan etkisini biliyormusun?

Ya da bir nüveye önce sekonderi sarıp onun da üstüne primeri sararsan ne olur?

-------------------------------

Yüksek potansiyelli noktaların yaydığı elektrik alanı olayını anladın mı?
Bobinlerde kat sayısının ısınmaya olan etkisi açıklayıcı oldu mu?
Transformatörün çalışma prensibi ile sorunun kaldı mı?
Hava göbekli bobinlerle ilgili cevap tatmin edici oldumu?

Ben de soruya soruyla cevap vereyim o halde. Skin effectin yanında ondan daha güçlü ve bela bir effect daha var mı? Geçen bir arkadaş Fringing Effect denen bir efekten bahsetti. Ben matematikten anlamadığım için nedir bu etki dedim, basit bir hesabı varsa ver de yeni yeni öğrendiğim Excel'e koyayım da gerekli olursa 3 spir için nedir, 5 spir için ne olur hesaplayayım dedim, "Ohoo Fx sen cahil adamın birisin, skin effect gibi A=B+C gibi bir formülü yok o arkadaşın ama trafo tasarlanırken canını okur adamın" dedi ve söylemedi bir şey. Bunu merak etmiştim. Siz üstadlar senelerdir trafo tasarlıyorsunuz sonuçta, karşılaşmışsınızdır dedim. Hatta aynı ilişki flux fringing olarak da akı ile ilgili varmış diyorlar.

Primeri sekonderi yeni öğreniyorum. Hatta geçen aynı trafo üzerinde iki ayrı A henry değerinde bobini birleştirirsem 2A henry olur dedim, sonuçta seri bobinler toplanırdı, bir baktım 4A olmuş. Bunu kafam almazken yerlerini karmanın fark yaratmayacağını düşüneyim diyeyim. Ama siz sanki EMI falan dediniz belki bir fark vardır, emin olamadım şimdi.

- Yüksek potansiyelli noktaların yaydığı elektrik alanı olayını anladın mı?
Bu kısmı anladım gibi ama yine de zorluklar yaşıyorum. Dediğim gibi EMT zar zor geçmiş bir adamım. RF vs. haberleşmeyi de hiç sevmedim.

- Bobinlerde kat sayısının ısınmaya olan etkisi açıklayıcı oldu mu?
Buna kat sayısı demesek de, layer desek, güzelim İngilizce'de güzel terimlerle açıklamışlar. Layer arttıkça bobin ısıları artar diyorsunuz. Yes sir!

- Transformatörün çalışma prensibi ile sorunun kaldı mı?
Yani sonuç şu, tüm devre ideal bile olsa, sıfır kayıpsız, trafonun B/H eğrisindeki hysteresis kaybı yüzünden trafo ısınır ve bu trafodan akacak toplam gücü limitler. Bu konuda aydınlanma çağına girdim.

- Hava göbekli bobinlerle ilgili cevap tatmin edici oldu mu?
Adamlar boşuna EMI/EMC standardı çıkartmamış sanırım.

[Zoroaster]

Hayırdır derdin ne?

Daldan dala atlıyorsun ve acaip ukelalaştığının farkındamısın bilmiyorum.

- Bobinlerde kat sayısının ısınmaya olan etkisi açıklayıcı oldu mu?
Buna kat sayısı demesek de, layer desek, güzelim İngilizce'de güzel terimlerle açıklamışlar. Layer arttıkça bobin ısıları artar diyorsunuz. Yes sir!

Bunu kafam almazken yerlerini karmanın fark yaratmayacağını düşüneyim diyeyim. Ama siz sanki EMI falan dediniz belki bir fark vardır, emin olamadım şimdi.

Senin sadece matematikle değil Türkçe ile de sıkıntın var. Yerlerini karma nasıl bir işlemdir?

Bir nüveye sarılmış iki eş sargı seri bağlanırsa ne olur?

Flyback zımbırtısı başlığındaki hesaplamaları izleyen arkadaşlar endüktansın sarım sayısının karesi ile değişeceğini hesaplayabilir.

N sarım L ederse 2N sarım 4L eder.

(Flyback zımbırtısı başlığında trafo sargılarında yıldızlı nokta diye bir konu anlatacağız.)

- Transformatörün çalışma prensibi ile sorunun kaldı mı?
Yani sonuç şu, tüm devre ideal bile olsa, sıfır kayıpsız, trafonun B/H eğrisindeki hysteresis kaybı yüzünden trafo ısınır ve bu trafodan akacak toplam gücü limitler. Bu konuda aydınlanma çağına girdim.

İdeal trafonun B/H eğrisi de ideal  olur. Kayıp da sıfır olur.

Bu konuları çok merak ediyorsan

Şu kitapları okumanı öneriyorum.

Demistying Switching Power Supply - Raymond A. Mack
Digital Power Electronics and Applications - Muhammad H. Rashid
Fundamentals of Power Electronics - Robert W. Erickson
NEWNES - Power Supply Cookbook - Marty Brown
Power Electronics Handbook - Muhammad H. Rashid
Renewable Energy In Power System - Leon Freris
Switching Power Supplies A to Z - Sanjaya Maniktala
Switching Power Supply Design - Abraham I. Pressman

[FxDev]

Yok Türkçe konuşabiliyorum, o da Annem Babam Türk olduğundan olsa gerek yoksa yanmıştık.
"Layer" İngilizcede "Katman" demekmiş. Kat sayısı karıştırılabilir olduğundan bu terimi önerdim. Ya da katman sayısı desek daha uygun olur gibi, eş anlamlı bir söz öbeğiyle karıştırılmayabilir. Layer'ı da Google Translate'ten çevirdim yanlışım varsa düzeltin.

Daldan dala atlamıyorum, konu ile ilgili tüm sorularım. Hiddetleneceğiniz bir şey yazmadım ben. Soru sormak forumda suç haline mi geldi? Aklıma bir türlü yatmayanları soruyorum, yatırmaya çalışıyorum,

Dediğim gibi tüm formülleri hazır kullanıyorum, üniversitedeki hocalar, uygulama notları vs. o kadar işte. Ama dediğiniz gibi matematiğim kıt ve bunlara Türkçe karşılıklarını bulamıyorum, Türkçe olmazsa anlayamıyorum. O söylediğiniz kitapları anlayabilecek olsam burada işim ne, zaten ben de yabancı bir forumdan bulup yazmıştım onları buraya. Sizin gibi üstadların bizlere yol göstermesini istiyorum ve kendimce mantıklı sorular sormaya çalışıyorum.

Ancak söylediklerimin bazılarını yanlış anlaşıldığınızı hissediyorum, yanlışım varsa düzeltirseniz sevinirim. Ben aşağıda trafo harici devrenin ideal olduğunu koyu olan yerle belirttim. Trafonun idealliği söz konusu değil. Cümleyi öyle düşünmemiz gerekirse, cümlem doğru oluyor gibi.

"Yani sonuç şu, tüm devre ideal bile olsa, sıfır kayıpsız, trafonun B/H eğrisindeki hysteresis kaybı yüzünden trafo ısınır ve bu trafodan akacak toplam gücü limitler. Bu konuda aydınlanma çağına girdim."

Ben de soruya soruyla cevap vereyim o halde. Skin effectin yanında ondan daha güçlü ve bela bir effect daha var mı? Geçen bir arkadaş Fringing Effect denen bir efekten bahsetti. Ben matematikten anlamadığım için nedir bu etki dedim, basit bir hesabı varsa ver de yeni yeni öğrendiğim Excel'e koyayım da gerekli olursa 3 spir için nedir, 5 spir için ne olur hesaplayayım dedim, "Ohoo Fx sen cahil adamın birisin, skin effect gibi A=B+C gibi bir formülü yok o arkadaşın ama trafo tasarlanırken canını okur adamın" dedi ve söylemedi bir şey. Bunu merak etmiştim. Siz üstadlar senelerdir trafo tasarlıyorsunuz sonuçta, karşılaşmışsınızdır dedim. Hatta aynı ilişki flux fringing olarak da akı ile ilgili varmış diyorlar.

Asıl merak ettiğim olay şu yukarıda bilgi saklayan arkadaşımın bana söylediğinde. Üniversitedeki hocama sordum o da bir şey bilmiyor, zaten adam bırakmış bu işleri doktoradan sonra siyasi işlerle uğraşıyor.

1V olayını ben de anlamadım.

[Zoroaster]

"Yani sonuç şu, tüm devre ideal bile olsa, sıfır kayıpsız, trafonun B/H eğrisindeki hysteresis kaybı yüzünden trafo ısınır ve bu trafodan akacak toplam gücü limitler. Bu konuda aydınlanma çağına girdim."


Bu kısmı anlamadım. Eğer bir videomda vs benzeri bir cümle kurmuşsam söyle düzelteyim.
Video çekmek çok zor bir iş.

Videolarımı çekerken genenlikle ikinci bir kişiden yardım almıyorum.

Cep telefonunu bir elimde tutarken diğer elimle kalemi tutup yazarken bir yandan da konuşuyorum. Haliyle çok fazla dağılıyorum.

Üstelik videolarım için prova da yapmıyorum tamamen doğaçlama oluyor. Aklınızdakini söylerken çok ters şeyler söyleyebiliyorsunuz bunlar dalgınlıkla olacak şeyler. Videolarımı zaman zaman izlerim ve hata bulursam yeniden çekmek yerine mevcut videoya alt yazılar ekleyerek hataları düzeltirim.

Şimdi histeresiz, güç kaybı vs ile ağzında ne bakla varsa çıkar sana en ince detayına kadar anlatayım.

Hatamız varsa düzelteyim.

[FxDev]

@Zoroaster hocam herhangi bir hatanız yok o konuda videoda da geçmiyor hatta sizi destekleyici yönde aydınlandım dedim yanlış anlaşıldım sanırım. Kısacası videonuzda gösterdiğiniz B/H eğri histeresisinden dolayı diğer her şey ideal de olsa trafodan sonsuz güç aktarmamızı bu engeller dediniz. Bende "evet ya haklı adam, nasıl düşünemedim, aydınlandım" dedim. Yani sizi destekliyorum bu konuda.

Sadece alıntı yaptığım kısımdaki sırrı çözemiyorum, ağzımda bakla olsa da çıkarsam ama börülce bile yok ki.

Video çekmek zor iş, varistör videomda neredeyse korkudan ellerim titriyordu, hayatımda ilk defa varistör test ediyordum, hem de cep telefonuyla o heyecanı bilirim.

Bence duvara monteli bir telefon tutucusu iş görebilir.

Yalnız hocam ben hala "Fringing Effect"e takılıp kaldım. Hakikaten dedikleri kadar Skin Effecten beter bir şey mi bu? Bilgilendirirseniz çok sevinirim. Çine trafo siparişi geçeceğim 10bin adet, Çinli kadın dünden beri mail atıyor ne oldu diye, bilgilendirirseniz hemen siparişimi vereceğim.

[Zoroaster]

Bir arkadaşımın hediye ettiği action kameram var fakat bu sefer de kafama taktığım kamera daki görüntü kafa hareketlerimden fazla etkileniyor ve çok hızlı olarak görüntü bir sağa bir sola kayıyor.

Yarım saat sonra bir başka mekandan yazıma devam ederim. Şimdi çıkmam gerekiyor. Operasyona katılacağım.

[HexfeT]

10 dakikalık google araştırmasından sonra bilmişlik taslayayım.

İndüktör çekirdeğindeki (Core) hava boşluğundan (Air gap) geçen manyetik akı çekirdek kesitinden dışarı doğru saçılma eğilimindeymiş. Dışarı sapan bu manyetik akının sargıları kesmesi istenmeyen bir durummuş. Şekilde görüldüğü üzere bahsi geçen saçılma bobinimizin sarılı olacağı karkas alanını kesiyor.

Magnetics firmasının Kool Mu, MPP, Hiflux gibi "Powder Core" tabir edilen çekirdek materyalleri hava boşluğu gerektirmediğinden bu sorunu ortadan kaldırıyormuş. Fakat bu materyallerin çekirdek kayıpları ferit çekirdeklere göre daha fazlaymış. Yani iki ucu moklu değnek durumu söz konusuymuş.




Bu arada sardığımız şeyin bir trafo değil de indüktör olmasında anladığım kadarıyla etken olan "air gap" olayını biri açıklarsa iyi olur. Bilindiği üzere indüktörden akım akıttığımız sürede enerji depoluyoruz. Hava boşluğu olmazsa ne oluyor? Hava boşluğu çekirdeğin kısa sürede doyuma gitmesini falan mı engelliyor? Neden E kesit ferit çekirdekle indüktör sarılacaksa hava boşluğu gerekiyor da, toroid çekirdekte böyle bir durum yok?

[FxDev]

@HexfeT bu olay şu anda Manyetik Alan etkisinden oluşuyor gibi. Zoro hoca daha iyi bilecektir. Bir de aynının Elektrik Alan yansıması olduğunu söyleyen rivayetler de dolaşıyor. Buna da cevap arıyorum.